I-GENEL BİLGİLER
Limited şirketler hukukunda ortakların hakları niteliği itibari ile “malvarlığı (mali) hakları” ve “katılma (kişisel) hakları” olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Malvarlığı (mali) hakları, ortakların sahip oldukları pay neticesinde şirketin malvarlığı üzerinde sahip olunan hakkı ifade etmekte iken; katılma (kişisel) hakları, ortakların sahip oldukları pay dolayısıyla haiz oldukları ve şirketin yönetim ve işleyişinde söz hakkı sahibi olmalarını sağlayan hakları ifade etmektedir.[1]
II- LİMİTED ŞİRKETLERDE ORTAKLARIN MALVARLIĞI (MALİ) HAKLARI
A)Kâr Payı Hakkı
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu madde 608 uyarınca Limited Şirket ortakları; sermaye borçlarını ödedikleri oranda kâr payı alabilmektedir. Şöyle ki;
Kâr payı sadece, net dönem kârından ve bunun için ayrılmış yedek akçelerden dağıtılabilir. Kâr payı dağıtımına ancak, kanun ve şirket sözleşmesi uyarınca ayrılması gereken kanuni yedek akçelerle, şirket sözleşmesinde öngörülmüş yedek akçeler ayrıldığı takdirde karar verilebilir. (TTK m.608)
Şirket sözleşmesi ile aksi öngörülmedikçe kâr payı, esas sermaye payının itibari değerine oranla hesaplanacaktır. Ayrıca yerine getirilen ek ödeme yükümlülükleri tutarı da kâr payının hesaplanmasında, itibari değere eklenecektir. (TTK m.608/2)
Kanun, kâr payını korumak amacıyla olağanüstü yedek akçe ayrılmasını belirli koşullara bağlamıştır. TTK madde 608/3 uyarınca; Şirket genel kurulu, kanun ya da şirket sözleşmesinde öngörülmeyen veya öngörüleni aşan tutarlarda yedek akçelerin ayrılmalarına sadece şu hallerde karar verilebilir;
a) Zararların karşılanması için gerekliyse,
b) Şirketin gelişimi için yatırım yapılması ihtiyacı ciddi bir şekilde ortaya konulmuşsa, bütün ortakların menfaati böyle bir yedek akçe ayrılmasını haklı gösteriyorsa ve bu hususlar şirket sözleşmesinde açıkça belirtilmişse.
TTK madde 609 uyarınca, esas sermayeye ve ek ödemelere faiz verilemez. Ancak şirket sözleşmesiyle, hazırlık dönemi faiz ödenmesi öngörülebilir. Bu halde anonim şirketlere ilişkin hükümler uygulanır.
Ortakların kâra katılma hakkı, ortaklığın kâr elde etmek ve dağıtmaya ilişkin nihai gayesinden doğan müktesep hak niteliğindedir. Dolayısıyla esas sözleşmeye konulacak bir hükümle kâr payı hakkının bertaraf edilmesi mümkün değildir. Anonim ortaklıklarda olduğu gibi, limited şirkette de ortağın kâr payı hakkı, genel kurul kararlarına tabi olmayan müktesep haklardandır. (TTK m. 452)
Ancak kâr dağıtılabilmesi için, yıllık bilançonun çıkarılması gerekir. Yıllık bilançonun kesinleşmesi ise, genel kurulun onamasıyla gerçekleşir. (TTK m.616/1-e) Kârın talep edilebilmesi için, genel kurulda bu yolda bir kararın alınmış olması gerekir. Ortakların kâr payı hakkı ancak bu halde alacak hakkına dönüşmüş olur.[2]
B)Tasfiye Payına Katılma Hakkı
Tasfiye ile herhangi bir nedenden ötürü faaliyetlerine son veren şirketin tüm hesaplarının kapatılması sağlanmaktadır. TTK uyarınca limited şirketlerin tasfiyesine, anonim ortaklıkların tasfiye edilmelerine ilişkin hükümler uygulanmaktadır.
Tasfiye sonucunda arta kalan malvarlığı, ortaklar arasında paylaştırılmaktadır. Dağıtımda ortaklara düşecek olan nihai miktarlar, esas sermaye paylarının esas alınması ile belirlenmektedir. Ancak TTK esas sözleşme ile daha değişik düzenlemelerin öngörülmesine müsaade etmektedir.[3]
C)Yeni Pay Alma / Rüçhan Hakkı
Şirket sözleşmesinde veya artırma kararında aksi öngörülmemişse her ortak, esas sermaye payı oranında, esas sermayenin artırılmasına katılmak hakkına sahiptir. (TTK m.591)
Maddi ve haklı sebeplerin varlığı halinde, ortakların eşitliği ilkesine uyulmak kaydıyla, yeni pay alma hakkı sınırlanabilir veya tamamen kaldırılabilir. Özellikle; işletmelerin, işletmenin bazı kısımlarının, iştiraklerin devralınmaları ve işçilerin şirkete katılmaları haklı sebep olarak kabul edilebilir. Rüçhan hakkının sınırlandırılması veya kaldırılması suretiyle hiç kimse haklı görülemeyecek şekilde yararlandırılamaz veya kayba uğratılamaz. (TTK m. 591/2)
Esas sermaye artırımında ortakların rüçhan hakkını kullanabilmeleri için, en az 15 günlük süre verilmesi gerekir. (TTK m.591/3) Bu süre uzatılabilir ancak kısaltılamaz. [4]
D) Veto Hakkı
a)Statüsel Veto Hakkı
TTK madde 577/1-e uyarınca; şirket sözleşmesiyle, belirli veya belirlenebilir ortaklara veto hakkı tanınabilmektedir. Veto hakkı, esas sermaye payına değil, ortakların kişiliğine tanınacağından, bu ortakların kimler olduğunun şirket sözleşmesinde açıkça belirtilmesi gerekir. Bu halde veto hakkına sahip ortak veya ortaklar şirket sözleşmesinde ismen belirtilir. Veto hakkına sahip ortak veya ortaklar ismen belirtilmeyip, bunların kimler olduğunun belirlenebilir şekilde tanımlanması da yeterlidir.
Veto hakkı uygulamadaki birçok ihtiyaca cevap verebilen bir kurum olmakla birlikte, belirli koşullarda şirketin işleyişini bloke edebileceği de unutulmamalıdır. Bu nedenle veto hakkı, ortaklığın yasal olarak gerekli organlarının seçimiyle ilgili kararlarda tanınmamalıdır.
b)Yasal Veto Hakkı
TTK madde 603/1 uyarınca ortaklara, şirket sözleşmesiyle pay bedelleri dışında ek ödeme yükümlülüğü; TTK madde 606 uyarınca da işletme konusunun gerçekleşmesine yardım edebilecek yan edim yükümlülüğü getirilebilmektedir. TTK madde 607 ise; şirket sözleşmesini değiştirip ek ve yan ödeme yükümlülükleri oluşturan veya mevcut yükümlülükleri arttıran genel kurul kararlarının, ancak ilgili tüm ortakların onayıyla alınacağını öngörmüştür.
Dolayısıyla ortaklara ek ödeme ve yan edim yükümlülüğü getiren esas sözleşme değişikliklerinin ilgili bütün ortakların oybirliği ile gerçekleştirebileceği anlaşılmaktadır. Çünkü hiç kimse iradesine aykırı borçlandırılamaz. TTK m.607 hükmündeki ilgili tüm ortakların onayının alınmasına ilişkin hüküm, emredici niteliktedir. Dolayısıyla esas sözleşme ile bu hakkın ortadan kaldırılması olanaklı değildir.
Esas sermayenin arttırılması ile ortakların yükümlülüklerinin arttırılması birbirinden farklı olup karıştırılmamalıdır.[5]
E)Ortakların Payını Devretme Hakkı
Ticaret ortaklıklarında ortaklığın kendisini oluşturmuş olan kişilerden ayrı bir tüzel kişiliğinin olması ve bu tüzel kişiliğin ticari düzende sürekli bir şekilde faaliyet gösterebilmesi ve ortakların korunması amacıyla limited şirketlerde ortakların haiz oldukları sermaye payları kanunen devredilebilir niteliktedir.
Ancak TTK madde 595/4 uyarınca, esas sermaye payının devredilmesinin sınırlandırılması veya tamamen yasaklanmasının esas sözleşme ile öngörülebileceğini belirtmektedir. Böyle bir yasağın varlığı halinde dahi haklı nedenlerin varlığında ortağın ortaklıktan ayrılma (çıkma) hakkı mevcuttur. (TTK madde 639/1) [6]
III-LİMİTED ŞİRKETLERDE ORTAKLARIN KATILMA (KİŞİSEL) HAKLARI
Limited ortaklıklarda birtakım haklar, yasada emredici hükümler vasıtasıyla koruma altına alınmıştır. “Vazgeçilemeyen haklar” olarak tanımlanan bu haklar, ne esas sözleşmeyle ne ortaklık organlarının kararıyla bertaraf edilebilir ne de önceden bunlardan vazgeçilebilir. Bu haklar şöyledir; genel kurula katılma ve öneri hakkı (TTK m.617/3), oy hakkı (TTK m.618/1), haklı sebeplerin varlığı halinde ortaklığı fesih veya ortaklıktan çıkma hakkı (TTK m.636/3, 639/1), genel kurul kararlarının hükümsüzlüğünü veya iptalini dava etme hakkı (m.622), haklı sebeplerin varlığı halinde mahkemeden yöneticilerin yönetim hakkının veya temsil yetkisinin kaldırılmasını veya sınırlandırılmasını isteme hakkı (m.630/2), bilgi alma ve inceleme hakkı (m. 614) ve şirket işleriyle görevli kişiler hakkında sorumluluk davası açmak hakkı (TTK m.644) [7]
A)Ortakların Genel Kurula Katılma / Öneride Bulunma Hakkı
TTK madde 617/3 uyarınca, her ortak genel kurula katılıp öneride bulunma hakkına sahiptir.
B)Oy (Rey) Hakkı
Her ortak oy hakkına sahip olup ortağın rızası ile dahi oy hakkından mahrum bırakmak mümkün değildir. TTK madde 618/1 uyarınca, ortakların oy hakkı, esas sermaye paylarının itibari değerine göre hesaplanır. Şirket sözleşmesinde daha yüksek bir tutar öngörülmemişse, her 25 TL bir oy hakkı veriri. Ancak şirket sözleşmesi ile birden fazla paya sahip ortakların oy hakları sınırlandırılabilir. Her ortak en az bir oy hakkını haizdir. Kanunda, şirket sözleşmesi ile oy hakkı sınırlandırılmasına ve dolayısıyla oy hakkında imtiyaza izin verilmiştir. Ancak TTK madde 618/2 uyarınca, imtiyazın üst sınırı 10 misliden fazla olamaz. Böylelikle, oy gücü riziko sermayesine katılım oranından sapılmasına yasa, sadece 1’e 10 sınırı kapsamında izin vermiştir.
Ancak oy hakkının esas sermaye paylarının sayısına göre belirlenmesine ilişkin şirket sözleşmesi hükmü aşağıdaki hâllerde uygulanmaz: a) Denetçilerin seçimi b) Şirket yönetimi ya da onun bazı bölümlerinin denetimi için özel denetçi seçimi. c) Sorumluluk davası açılması hakkında karar verilmesi. (TTK m.618/3)
Ayrıca limited şirkette her ortak, kendisini genel kurulda ortak olan veya olmayan bir kişi aracılığıyla temsil ettirebilir. (TTK m.617/3) Bu sebeple ortağın oy hakkının, temsilci vasıtasıyla vekâleten kullanılması mümkündür.
C) Yönetim Ve Temsil Hakkı
Limited şirket ortakları, sözleşme ile veya genel kurul kararıyla müdür seçilebilirler. (TTK m.623 ve 616/1-b)
D) Denetleme Hakkı
TTK madde 635 atfı uyarınca; limited şirketlerde denetim, bağımsız denetçi ve bağımsız denetim kurumları (ortakları YMM veya SMMM olan), özel denetçi ve işlem denetçisi tarafından yerine getirilmektedir.[8]
E) Bilgi Alma Hakkı
TTK madde 614 uyarınca; limited şirket ortaklarının müdürlerden, şirketin bütün işleri ve hesapları hakkında kendilerine bilgi vermelerini ve belirli konularda inceleme yapmayı isteme hakkı vardır. Verilecek bilgiler özenli, gerçeğe, hesap verme ve dürüstlük ilkelerine uygun olmalıdır.
Ortağın, elde ettiği bilgileri şirketin zararına olacak şekilde kullanması tehlikesi varsa, müdürler, bilgi alınmasını ve incelemeyi gerekli ölçüde engelleyebilir; bu konuda ortağın başvurusu üzerine genel kurul karar verir. (TTK madde 614/2)
Genel kurul, bilgi alınmasını ve incelemeyi haksız yere engellerse, ortağın istemi üzerine mahkeme bu hususta karar verir. Mahkeme kararı kesindir. (TTK m.614/3)
F) İptal Davası Açma Ve Hükümsüzlüğün Tespitini Talep Etme Hakkı
Limited ortaklıkta her ortak, genel kurul kararlarının hükümsüzlüğünü ve iptalini dava edebilirler. (TTK m.622) Madde hükmü uyarınca, anonim şirketlere ilişkin hükümler, kıyas yoluyla limited şirket genel kurul kararlarına da uygulanır.
G) Azınlık Hakkı
Anonim şirketlerde olduğu gibi, limited şirketlerde de esas sermayenin onda birine (1/10) sahip olan ortak veya ortakların azınlık hakları vardır. TTK madde 617/3 uyarınca; sermayenin onda birini temsil eden ortak veya ortaklar, toplantının sebebini göstermek suretiyle, genel kurulun toplantıya çağrılmasını yazılı olarak isteyebilirler. Ayrıca azınlık, müdürler tarafından belirlenmiş toplantı gündemine madde eklenmesini de talep edebilir.
H)Çıkma Hakkı
Haklı sebeplerin varlığında her ortak şirketten çıkmasına müsaade edilmesini mahkemeden isteyebilir ve ortaklara tanınmış olan bu hak, hiçbir biçimde bertaraf edilemez.
Bununla birlikte, ortaklık sözleşmesi ile de ortaklara ortaklıktan çıkma hakkı verilebilir ve bu hakkın kullanılması belirli şartlara tabi tutulabilir. (TTK madde 638/1)
Ortak, yasal çıkma hakkını iki şekilde kullanabilir. İlk olarak bireysel olarak haklı sebeplere dayanarak doğrudan ortaklıktan çıkma davası açabilir ya da diğer ortakların haklı sebeplerden dolayı açtığı çıkma davasına katılabilir. (TTK m.639/1) İkinci olarak ise; çıkmayı gerektiren haklı sebepleri belirterek şirketten çıkma talebinde bulunabilir. Birinci halde mahkeme kararından, ikinci halde ise çıkma talebinin kabulü halinde kabulün ortağa ulaştığı andan itibaren ortaklıktan çıkmış olur.
İ) Haklı Sebeple Ortaklığın Feshini İsteme Hakkı
TTK madde 636/3 uyarınca; ortak haklı sebeplerin varlığı halinde limited şirketin feshini dava edebilir. Ancak mahkeme istem yerine; davacı ortağa payının gerçek değerinin ödenmesine ve davacı ortağın şirketten çıkarılmasına veya duruma uygun düşen ve kabul edilebilir diğer bir çözüme hükmedebilir. [9]
Daha fazla bilgi ve sorularınız için Hukuk Büromuzla iletişime geçebilirsiniz;
Av. Kerem ÇÖLCÜ
0242 228 02 20
[email protected]
[1] Abdülkadir Güzeloğlu-Tarık Kurban, Limited Şirket Ortaklarının Sahip Olduğu Haklar, www.guzeloglu.legal.tr (E.T: 24.04.2018)
[2] Hasan Pulaşlı, Şirketler Hukuku Genel Esaslar, Adalet Yayınevi, Ankara 2015, sy.772
Mehmet Bahtiyar, Ortaklıklar Hukuku, Beta Yayınevi, İstanbul 2012, sy. 352
[3] Abdülkadir Güzeloğlu-Tarık Kurban, Limited Şirket Ortaklarının Sahip Olduğu Haklar, www.guzeloglu.legal.tr (E.T: 24.04.2018)
[4] Hasan Pulaşlı, Şirketler Hukuku Genel Esaslar, Adalet Yayınevi, Ankara 2015, sy.773
[5] Hasan Pulaşlı, Şirketler Hukuku Genel Esaslar, Adalet Yayınevi, Ankara 2015, sy.773-774
[6] Abdülkadir Güzeloğlu-Tarık Kurban, Limited Şirket Ortaklarının Sahip Olduğu Haklar, www.guzeloglu.legal.tr (E.T: 24.04.2018)
[7] Hasan Pulaşlı, Şirketler Hukuku Genel Esaslar, Adalet Yayınevi, Ankara 2015, sy.775
[8] Mehmet Bahtiyar, Ortaklıklar Hukuku, Beta Yayınevi, İstanbul 2012, sy. 354
[9] Hasan Pulaşlı, Şirketler Hukuku Genel Esaslar, Adalet Yayınevi, Ankara 2015, sy.776-777-778
KAYNAKÇA
1-Şirketler Hukuku Genel Esaslar, Hasan Pulaşlı, Adalet Yayınevi, Ankara 2015
2-Ortaklıklar Hukuku, Mehmet Bahtiyar, Beta Yayınevi, İstanbul 2012
3-Abdülkadir Güzeloğlu-Tarık Kurban, Limited Şirket Ortaklarının Sahip Olduğu Haklar, www.guzeloglu.legal.tr (E.T: 24.04.2018)
4-Limited Şirketlerde Ortakların Hak Ve Borçları, Yasemin Varoğlu-Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2012
5-6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu
6-www.mevzuat.gov.tr
ANTALYA, AVUKAT, TİCARET HUKUKU, ŞİRKETLER HUKUKU, TİCARİ DAVA, MAHKEME, LİMİTED ŞİRKET, LİMİTED ŞİRKET ORTAĞI, LİMİTED ŞİRKET ORTAĞININ HAKLARI, LİMİTED ŞİRKET ORTAĞININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ